Nói đến văn hóa của người Việt – văn hóa của nhà nho xưa không thể nào không nhắc đến thú vui “thưởng trà” như một nghệ thuật giữa cuộc sống đời thường. Người ta luôn nhớ mãi hình ảnh những nhà nho xưa ngồi vắt chân bên tách trà cùng bạn hiền ngẫm bao sự đời.
Thưởng thức trà hoa của nhà nho xưa
“Chén trà là đầu câu chuyện” – có chén trà là các cụ nhà ta “giao tiếp” với nhau chẳng kén giai cấp, địa vị, chỉ cần cùng sở thích là có thể làm “bạn trà” bên những câu chuyện nhân tình thế thái.
Thưởng trà của nhà nho xưa là phải có bạn trà cùng chí hướng. Có thể, việc thưởng trà của nhà nho xưa, thường có thể được chia làm các loại:
Thưởng trà độc ẩm (một mình), cách thưởng trà này như là kiểu tự ngẫm một mình, tự mình bên tách trà, uống và ngửi sự đời. Như một thói quen:
“Bình minh gà gáy cầm ly
Chiều đi ngắm cảnh cầm ly thưởng trà”
Nó như là một phần của cuộc sống, một loại hình nghệ thuật đơn độc của nhà nho để nuôi dưỡng tâm hồn mình.
Thưởng trà đối ẩm (hai người), cách thưởng trà này có thể là việc thưởng trà khá thú vị mà người xưa thường rất yêu thích. Quan trọng không phải “đối ẩm” với ai cũng được cả, đối ẩm cần người tri kỷ để có thể trút hết ruột gan. Đối ẩm hiệu quả cần có bình trà ngon và bạn tri kỷ thu thái cùng nhau ngấp một vài ngậm trà nóng, kể chuyện chính sự, chuyện nhân tình thế thái.
“Nâng chén trà ngon hỡi người tri kỉ
Hết thu rồi ta sẽ đón đông sang”
Thưởng trà đối ẩm bên người tri kỷ, đó là điều mà các cụ ngày xưa chẳng lo ngại thời gian để ngồi “thưởng trà, ngắm hoa, đối ẩm” bên vài ba câu thơ, câu đối, câu ngâm hay những câu chuyện thế sự. Tri kỷ khó tìm, có được những phút giây ấy cùng tri kỷ là điều mà các cụ đi vào thơ cơ như một dấu tích lịch sử, nét văn hóa của người Việt. Trà cũng như người bạn tâm giao của con người, giúp cho người ta nhớ đến tri ân, tri kỷ hoặc suy ngẫm về con người, về mình, về nhân tình thế thái những năm tháng đã qua.
Thưởng trà quần ẩm (nhiều người), cách thưởng trà này giống như những buổi hội họp cùng quây quần bên tách trà và nhiều bạn hiền bên cạnh. Khi ấy, chén trà thành “câu chuyện” , là chất xúc tác giúp mọi người giao tiếp với nhau.
Dù thưởng trà đối ẩm, độc ẩm hay quần ẩm, chung quy lại “chén trà” vẫn là cách giao tiếp và bày tỏ thái độ hữu hiệu nhất với người đối diện. Chén trà – bạn hiền – cặp bài trùng như cá với nước không thể tách rời đã đi vào nét văn hóa Việt Nam, nhất là thời Nho giáo.
Những điều xưa cũ trong tiềm thức
Xã hội ngày càng phát triển khiến con người ta cứ chạy theo mà quên đi những giá trị tinh thần, những điều làm con người hạnh phúc. Rồi bỗng một ngày quá mệt mỏi, con người ta lại lao đao muốn tìm về sự bình yên, tĩnh lặng từ tâm hồn. Và con người như muốn tìm lại chính mình giữa chốn phồn hoa, náo nhiệt và đầy thị phi này. Ta lại tìm đến trà, với những giá trị cơ bản – căn nguyên gần gũi nhất để tâm được tĩnh lặng.
Mặc dù thời gian đã xa, hoàn cảnh và câu chuyện đã khác nhưng bản chất của việc “thưởng trà” vẫn giữ nguyên mục đích vốn dĩ ban đầu của nó. Thưởng trà giúp chúng ta tịnh tâm, tìm lại bản thân, tìm lại những phút giây lắng lòng, những tiếng nói từ sâu bên trong suy nghĩ.
